Tu cała wieś wygląda jak muzeum. To największa w Europie wieś owalnica, wokół której do dziś zachował się oryginalny rozstaw gospodarstw. Gdy będziemy spacerować brukowaną ulicą wokół mieszczącego się w środku tzw. „nawsia” stawu, poczujemy się jak w prawdziwym muzeum. Każde gospodarstwo, nadal zresztą zamieszkałe, składa się
z charakterystycznego budynku bramnego, szerokofrontowej chałupy w głębi, a także stodoły i budynku inwentarskiego, które z lewej i prawej strony zamykają podwórze.
Większość budynków we wsi jest zbudowana w konstrukcji szachulcowej, czyli posiada drewniany szkielet, który wypełnia glina wymieszana z sieczką, trocianmi lub wiórami. Wypełnienie otynkowane na biało jest poprzecinane ciemnymi belkami, tworzącymi charakterystyczną kratownicę. Stąd zresztą określenie Swołowa – „kraina w kratę”. Od kilkunastu lat właśnie pod szyldem „Krainy w kratę” są prowadzone różnego rodzaju działania promujące tę okolicę jako produkt turystyczny.
Cała wieś wygląda jak muzeum, a przecież mieści się ono tylko w jednej zagrodzie. Ta jedna zagroda, pod numerem 8, różni się jednak od pozostałych. Na pewno od 1659 roku zamieszkiwała ją rodzina Albrechtów. W 1945 roku Gerhard Albrecht wraz z żoną Herthą
i córką Minną na skutek traktatu jałtańskiego opuścili wieś i wyjechali do Niemiec Zachodnich. Ich zagrodę zasiedlili Polacy, którzy przenieśli się do Swołowa – najpierw rodzina Piecuskich, a następnie Kowalskich. Podobne losy spotkały pozostałe swołowskie gospodarstwa. Zagroda Albrechta, jak jest nazywana, kilka lat temu przeszła gruntowny remont. Część budynków została rozebrana i odbudowana tymi samymi technikami na oryginalnych fundamentach, część została odrestaurowana Przywrócono przedwojenny wygląd chałupy. Wyposażono wnętrza tak, jak wyglądały w czasach Albrechtów.
W budynku inwentarskim przygotowano dodatkowe ekspozycje związane z lokalnymi rzemiosłami, ale bynajmniej nie jest to ciesielstwo czy kowalstwo, tak popularne w innych muzeach na wolnym powietrzu, ale niezwykle interesująco przedstawione piwowarstwo
i tkactwo. Można nawet wziąć udział w warsztatach warzenia piwa!
Mimo że swołowskie muzeum jest jednym z najmłodszych skansenów w Polsce – zostało otwarte w 2008 – to nadal intensywnie się rozbudowuje. Dzięki wsparciu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na obrzeżach wsi powstają kolejne obiekty: budynek gospodarczy z piecem chlebowym, stodoła bogatego chłopa, chałupa i stodoła należące do zagrodnika, dom chlebowy, stolarnia, kuźnia i lodownia. W stodole bogatego chłopa, która ma mieć kubaturę 2758 m3, znajdzie się miejsce na ekspozycję multimedialną poświęconą tradycji dożynek pomorskich, lokalnym podaniom i baśniom, kulturze i tradycjom Polaków, którzy osiedlili się w Swołowie po 1945 roku, a także tematyce dość nietypowej – higienie na pomorskiej wsi. Oprócz tego na poddaszu znajdzie się sala kinowo-teatralno-konferencyjna dla 150 osób. To wszystko po to, by jak najwięcej osób poznawało życie codzienne dawnych mieszkańców Swołowa.
Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie
i Młynie Zamkowym w Słupsku
Oddział Etnografii Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku
Swołowo 8
76-206 Słupsk
http://www.muzeum.swolowo.pl